ایزوسیانات (Isocyanates) چیست؟
در شیمی آلی، ایزوسیانات گروه عاملی با فرمول R−N=C=O است. ترکیبات آلی که حاوی این گروه عاملی هستند، ایزوسیانات نامیده می شوند. یک ترکیب آلی با دو گروه ایزوسیانات به نام دی ایزوسیانات شناخته می شود. دی ایزوسیانات ها برای تولید پلی یورتان ها، دسته ای از پلیمرها، ساخته می شوند. ایزوسیانات ها را نباید با استرهای سیانات و ایزوسیانیدها که خانواده های بسیار متفاوتی از ترکیبات هستند، اشتباه گرفت. گروه عاملی سیانات (استر سیانات) (R-O-C≡N ) متفاوت از گروه ایزوسیانات (R-N=C=O ) است. ایزوسیانیدها دارای اتصال R-N≡C هستند و فاقد اکسیژن گروه های سیانات هستند. ایزوسیانات ها خانواده ای از مواد شیمیایی بسیار واکنش پذیر و با وزن مولکولی کم هستند. آن ها به طور گسترده در ساخت فوم های منعطف و ریجید، الیاف، پوشش هایی مانند رنگ ها و لاک ها و الاستومرها و به طور فزاینده ای در صنعت خودروسازی، تعمیرات بدنه و مواد عایق ساختمان استفاده می شوند. ایزوسیانات ها محرک های قوی برای غشاهای مخاطی چشم و دستگاه گوارش و تنفس هستند. تماس مستقیم با پوست نیز می تواند باعث التهاب شود. ایزوسیانات ها همچنین می توانند ریه های کارگران را حساس کرده و در صورت مواجهه مجدد، آن ها را در معرض حملات شدید آسم قرار دهند. کارگرانی که به طور بالقوه در معرض ایزوسیانات ها هستند و سوزش چشم مداوم یا مکرر، احتقان بینی، خشکی یا گلودرد، علائمی شبیه سرماخوردگی، سرفه، تنگی نفس، خس خس سینه، یا تنگی قفسه سینه را تجربه می کنند، باید به پزشک متخصص مراجعه کنند.
مطالعه بیشتر: تاریخچه استفاده از فوم های پلی یورتان
انواع ایزوسیانات و ویژگی های آن:
ایزوسیانات ها را می توان به دو گروه تقسیم کرد: دی ایزوسیانات های آروماتیک و دی ایزوسیانات های آلیفاتیک. دی ایزوسیانات های آروماتیک شامل TDI و MDI هستند. TDI عمدتا در تولید فوم های فلکسیبل استفاده می شود. MDI در تولید انواع محصولات پلی یورتانی مانند الاستومرها، درزگیرها، چسب ها و پوشش ها استفاده می شود. دی ایزوسیانات های آروماتیک واکنش پذیرتر از دی ایزوسیانات های آلیفاتیک هستند. هنگامی که در معرض نور UV قرار می گیرند، دی ایزوسیانات های آروماتیک راحت تر از دی ایزوسیانات های آلیفاتیک اکسید می شوند. دی ایزوسیانات های آلیفاتیک شامل HDI، متیلن دی سیکلوهگزیل دی ایزوسیانات ها یا MDI هیدروژنه (HMDI و IPDI) هستند. آن ها عمدتاً برای ساخت رزین مورد استفاده در رنگ ها و پوشش های سطحی مورد استفاده در صنایع چسب، خودرو، دریایی و هواپیما استفاده می شوند. رنگها و پوششهای سطحی با دی ایزوسیاناتهای آلیفاتیک دارای مقاومت عالی در برابر مواد شیمیایی، سایش و ویژگیهای مقاوم در برابر آب و هوا هستند که شامل حفظ براقیت و مقاومت در برابر زرد شدن می شود. مونومرهای دی ایزوسیانات (تک واحد) می توانند با یکدیگر و مواد شیمیایی مختلف دیگر واکنش داده و مولکول های بزرگتری را تشکیل دهند، از دیمرها و تریمرها (دو و سه واحدی) تا ترکیبات زنجیره مانند بسیار طولانی به نام پلیمرها. پلیمرها بسته به شیمی خاص دارای خواص بسیار متنوعی هستند که از پوشش های بسیار بادوام و سخت گرفته تا فوم ها، چسب ها و پلیمرهای لاستیکی و الاستیک (الاستومرها) را شامل می شود. پلی یورتان زمانی ایجاد می شود که دی ایزوسیانات ها با پلی ال ها (مولکول های حاوی حداقل دو گروه هیدروکسیل آزاد) واکنش می دهند.
کاربردهای مختلف و مهم ایزوسیانات:
- در تولید فوم های سرد و گرم کاربرد زیادی دارد.
- در صنعت رنگ و چسب می توان از ماده ایزوسیانات استفاده نمود.
- ایزوسیانات در تولید سپر خودرو و قطعات داخلی نیز کاربرد دارد.
- برای ساخت فوم های با مقاومت بالا می توان از آن استفاده کرد.
- این ماده در تهیه چوب های مصنوعی بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
- ماده ایزوسیانات در سیستم های یخچالی بسیار کارایی دارد.
- در تولید و ساخت اسپری نیز می توان از آن استفاده کرد.
بدون دیدگاه